Wat een verhalen hebben we moeten missen omdat we de herinnering aan het verzet tegen de nazi's zo lang hebben geminacht. Maar daar is verandering in gekomen. Jonge academici werpen zich erop, de vzw Helden van het verzet vertaalt hun werk naar een steeds groter publiek. En schrijvers als Myriam ­Leroy schrijven er geweldige boeken over.

De Brusselse Leroy deed haar inspiratie op voor Het mysterie van de vrouw zonder hoofd op het kerkhof van Elsene. Op een grafzerk las ze de naam Marina Chafroff-Maroutaëff. Spectaculairder nog dan die naam, was haar doodsoorzaak: onthoofd met een bijl in 1942. Gefascineerd ging Leroy op zoek. Veel was er niet te vinden over deze vrouw. Ze was geboren in Letland en kwam als kind in Brussel terecht, gevlucht voor de Sovjets. Ze trouwde jong met de even onweerstaanbare als onuitstaanbare Joeri. In december 1941 stak ze een Duitse officier neer en in januari 1942 werd ze op persoonlijk bevel van Adolf Hitler onthoofd in Keulen.

LUCIFER EN BLIK BENZINE

Om Chafroffs verhaal te vertellen, spant Leroy een koord tussen de verzetsvrouw en haarzelf. Voor het emotionele portret - wat denkt Chafroff wanneer ze naar Sovjetpropaganda luistert, wat voelt ze wanneer ze wordt gekleineerd door haar man … - doet Leroy een beroep op haar fantasie en op haar ervaringen als vrouw in een mannenwereld. Zeer geslaagd wisselt ze de alwetende vertelstem af met de absolute jij-vorm, waardoor ze het verhaal soms ook aan zichzelf lijkt te vertellen.

De lezer zit zo niet alleen in het verhaal, maar krijgt ook de making-of mee: hoe Leroy in de ban raakt van Chafroff en wanhopig wordt wanneer aanwijzingen dwaalsporen blijken. Het wordt daarom ook een boek over een vrouw van vandaag, die schrijvend haar weg zoekt. Enfin, 'zoekt', Leroy heeft al veel gevonden, dit is haar derde boek en ze schrijft bij momenten ronduit weergaloos.

Neem de passage waarin ze op zoek gaat naar “de klik” bij Chafroff, “het moment waarop de stoppen bij je heldin doorslaan”. Zo vat ze dat aan: “En dus ga je in je eigen leven op zoek naar een lucifer en een blik benzine.” Het blik: de redactie waar ze jaren werkte en zo diep werd vernederd dat het “tien jaar later nog naschrijnt”. De lucifer: de man die laatst in dienst werd genomen en de promotie kreeg die zij graag wilde. Ze barste uit, haar chef noemde haar ondankbaar, en ze vertrok. Tien jaar later perst ze al die gevoelens eruit en 'leent' ze die aan Chafroff.

Met overschot van gelijk schrijft ze dat ze zich niet schaamt voor die parallel, die sommigen schaamteloos zullen noemen. “Want als er één ding is dat je zeker weet, dan is het dat vernedering iets is waar alle vrouwen aan blootstaan, als een touw dat al die vrouwenhalzen door de eeuwen heen verbindt.”

Waar ze ook zeker van mag zijn: ze kan schrijven, ze kan vertellen. Leroy weet hoe je een vergeten verhaal weer urgent maakt. Ze is, bref , een schrijver om in de gaten te houden.

MYRIAM LEROY Het mysterie van de vrouw zonder hoofdTzara, 288 blz., € 24,99

Een krachtige verzetsroman waarin de auteur, Myriam Leroy, zich verdiept in het levensverhaal van de Russische Marina Chafroff (1908-1942), die in 1942 werd onthoofd. Ten tijde van haar dood was Chafroff een jonge moeder en verzetsstrijder, die haar leven opofferde om dat van tientallen anderen te redden. Met dit verhaal poogt Leroy recht te doen aan het vergeten levensverhaal van Marina Chafroff, waarin identiteit een grote rol speelt. Het boek is gesitueerd in twee perioden; enerzijds 1942, de tijd waarin Chafroff leefde, anderzijds 2022, de tijd waarin Leroy haar personage onderzoekt. In talige doch nuchtere stijl geschreven. Dit boek bevat enkele gewelddadige scènes. Myriam Leroy (1982) is een Belgische journalist en schrijver. Eerder schreef ze de romans ‘Ariane’ (die de shortlist voor de debuutprijs van Prix Concourt haalde) en ‘Les yeux rouges’.